Μια στιγμή χαράς για πολλούς που μετατράπηκε σε ένα ακόμη χαστούκι
Αφού περίμεναν πάνω από ένα χρόνο την έκβαση της διαδικασίας ασύλου τους, τους τελευταίους μήνες περισσότεροι από 2000 άνθρωποι έλαβαν θετική απόφαση. Όμως το να σε αναγνωρίσουν ως πρόσφυγα/ισσα δε σημαίνει ότι μπορείς να φύγεις αμέσως από τον καταυλισμό ή το νησί, αφού μπορεί να χρειαστούν αρκετοί μήνες για να εκδοθούν τα ταξιδιωτικά έγγραφα. Ωστόσο, η ειδική ομάδα εργασίας βρίσκεται αυτή τη στιγμή στη Λέσβο και εκδίδει έγγραφα, ευελπιστώντας να επιταχύνει τη διαδικασία.
Ανεξάρτητα από αυτό, οι άνθρωποι ακόμη πρέπει να περιμένουν πάνω από ένα μήνα για να λάβουν τα χαρτιά τους. Την περασμένη Τρίτη, η πολιτική του καταυλισμού άλλαξε ξαφνικά ακόμη μια φορά. Μετά από αρκετούς μήνες που στερούσαν σε αναγνωρισμένους/ες πρόσφυγες/ισσες την πρόσβαση σε τρόφιμα και ιατρική περίθαλψη, τώρα τους αρνούνται και την πρόσβαση σε καταλύματα. Μέσα σε δυο ημέρες, πάνω από 700 άτομα εκδιώχθηκαν από τα iso-box ή τις σκηνές τους και τους ανάγκασαν να μετακομίσουν σε σκηνές μεγάλης χωρητικότητας (rubhalls). Το rubhall είναι μια μεγάλη σκηνή χωρίς δάπεδο και με μεγάλες ανοιχτές πόρτες που δεν μπορούν να κλείσουν σωστά για να προστατέψουν από τον άνεμο. Δεν υπάρχει ηλεκτρικό ρεύμα σε καμιά από αυτές τις κατασκευές, και ορισμένες από αυτές δεν έχουν καν στρώματα (πως φαίνεται στο παρακάτω βίντεο από NowYouSeeMeMoria) . Όσοι είναι αρκετά “τυχεροί” για να βρίσκονται ακόμη στη διαδικασία υποβολής του αιτήματός τους υποτίθεται ότι έχουν πρόσβαση σε υποστήριξη εντός του καταυλισμού. Αυτό περιλαμβάνει πρόσβαση σε τρόφιμα, νερό, ιατρική περίθαλψη και μια στέγη πάνω από το κεφάλι τους.
Μέσα στον καταυλισμό, το φαγητό διανέμεται μία φορά την ημέρα σε μικροσκοπικές μερίδες, που δεν αρκεί ούτε για ένα γεύμα και συχνά είναι ήδη χαλασμένο. Με την αύξηση του πληθυσμού στον καταυλισμό, έχει γίνει πλέον αδύνατο για κάποια/οιον που ζητάει άσυλο να λαμβάνει μια ημερήσια μερίδα φαγητού. Κάθε εβδομάδα, πάνω από 100 άνθρωποι καταλήγουν με άδεια χέρια απλά και μόνο επειδή είναι οι τελευταίοι στην ουρά. Μόνο όσες και όσοι βρίσκονται στη διαδικασία υποβολής του αιτήματός τους μπορούν να μπουν στις ουρές για φαγητό, ενώ εκείνοι/ες για τους οποίους το καθεστώς ασύλου είτε απορρίφθηκε είτε έγινε δεκτό, δεν έχουν πρόσβαση σ’ αυτές. Αν και δεν τους επιτρεπόταν, μπορούσαν να μαγειρέψουν ένα γεύμα στις σκηνές τους με τα περιορισμένα τρόφιμα που παρείχαν οι ΜΚΟ έξω από τον καταυλισμό. Στις σκηνές μεγάλης χωρητικότητας, που δεν έχουν ηλεκτρικό ρεύμα, αυτό είναι πια απλά αδύνατο.
Το τρεχούμενο νερό και η υγιειονομική κατάσταση στον καταυλισμό είναι πραγματικά τραγικά. Παρόλο που ο καταυλισμός παρέχει πόσιμο νερό, τα ντους γίνονται με δελτίο μια φορά την εβδομάδα και δεν παρέχεται σαπούνι. Δεν υπάρχει ζεστό νερό και οι περισσότερες ντουζιέρες είναι εκτός λειτουργίας, οπότε αυτές που μπορούν ακόμα να χρησιμοποιηθούν είναι τρομερά υπερπλήρεις. Καθώς δεν υπάρχουν εγκαταστάσεις για πλύσιμο ρούχων στον καταυλισμό, οι άνθρωποι δεν έχουν επίσης τρόπο να καθαρίσουν και να στεγνώσουν τα ρούχα τους.
Οι κακές υγειονομικές συνθήκες έχουν επιβαρύνει τον πληθυσμό του καταυλισμού οδηγώντας σε μαζική εμφάνιση ψώρας, κοριών και ψειρών. Αυτά τα παράσιτα αποτελούν κίνδυνο για την υγεία και θεωρούνται σήμερα επιδημία στον καταυλισμό. Ωστόσο, δε λαμβάνονται μέτρα για την καταπολέμησή τους, ενώ τα περισσότερα από αυτά μπορούν να αντιμετωπιστούν με απλά φάρμακα, όπως κρέμες και σαμπουάν, που όμως δεν παρέχονται στον καταυλισμό, καθώς τέτοια προβλήματα δεν θεωρούνται απειλητικά για τη ζωή. Εκτός από αυτά τα προβλήματα σωματικής υγείας, η έλλειψη τροφής και εγκαταστάσεων υγιεινής, καθώς και η αβεβαιότητα της διαδικασίας ασύλου και ο υπερπληθυσμός στους χώρους του καταυλισμού, έχουν αρνητικό αντίκτυπο στην ψυχική ευημερία του πληθυσμού, που είναι ήδη τραυματισμένος από άσχημες εμπειρίες. Όπως η στέγαση και η τροφή στον καταυλισμό, έτσι και η ιατρική περίθαλψη είναι διαθέσιμη μόνο σε όσες/ους βρίσκονται στη διαδικασία υποβολής αιτήματος, αλλά όχι σε εκείνες/ους που έχουν λάβει θετική ή αρνητική απόφαση.
Η κατάσταση στη Λέσβο που περιγράφεται εδώ δεν είναι μια μεμονωμένη περίπτωση. Άλλοι καταυλισμοί, όπως αυτός στη Σάμο, αντιμετωπίζουν παρόμοια προβλήματα. Όπως και στη Λέσβο, υπήρξαν και στη Σάμο σημαντικά κρούσματα ψώρας, ψειρών και κοριών, που αποτελούν επιδημίες αλλά δεν αντιμετωπίζονται επειδή δεν είναι απειλητικά για τη ζωή. Από το 2022, το νερό έχει γίνει σπάνιο στο εσωτερικό του καμπ και, για μεγάλα χρονικά διαστήματα, η παροχή νερού για ολόκληρο τον καταυλισμό περιορίζεται σε μία ώρα την ημέρα ή δεν υπάρχει καθόλου νερό. Λόγω του μεγάλου αριθμού νέων αφίξεων, ο καταυλισμός είναι υπερπλήρης, με αποτέλεσμα διάφορες οικογένειες να μοιράζονται το χώρο που στην πραγματικότητα προορίζεται για μία μόνο οικογένεια. Για να το αντιμετωπίσουν αυτό, επεκτείνουν τη χωρητικότητα του καταυλισμού στη Σάμο με σκηνές μεγάλης χωρητικότητας, σαν αυτές που περιγράψαμε παραπάνω, που δύσκολα μπορούν να χαρακτηριστούν καταλύματα. Μια μεγάλη διαφορά με τη Λέσβο, ωστόσο, είναι ο όγκος των πληροφοριών που μπορούμε να συγκεντρώσουμε. Κι αυτό επειδή το καμπ στη Σάμο είναι μια κλειστή εγκατάσταση, οπότε οι αρχές μπορούν εύκολα να περιορίσουν τις πληροφορίες που βγαίνουν προς τα έξω.
Το καμπ στη Σάμο είναι το πρότυπο των νέων “κλειστών ελεγχόμενων δομών” που οι αρχές θέλουν να εφαρμόσουν σε όλη την Ευρώπη: στρατόπεδα στη μέση του πουθενά με συστήματα υψηλής ασφάλειας, που χρησιμοποιούνται σαν φυλακές. Στη Λέσβο, η κλειστή ελεγχόμενη δομή της Βάστριας βρίσκεται υπό κατασκευή για πάνω από δύο χρόνια ενώ η τελευταία ημερομηνία έναρξης λειτουργίας της που έδωσε η κυβέρνηση είναι ο Απρίλιος του 2024. Ενώ οι συνθήκες που επικρατούν στο σημερινό καταυλισμό είναι τρομαχτικές, τουλάχιστον οι πληροφορίες εξακολουθούν να βγαίνουν προς τα έξω. Την κατάσταση, που θα αντιμετωπίσουν οι άνθρωποι στη Βάστρια κατά τη διάρκεια της διαδικασίας ασύλου, μπορούμε μόνο να τη φανταστούμε. Η Βάστρια βρίσκεται μέσα σε δάσος με υψηλό κίνδυνο πυρκαγιών, σε απόσταση μεγαλύτερη των 30 χλμ. από την πόλη της Μυτιλήνης, πάνω από μία ώρα με το αυτοκίνητο. Μια εγκατάσταση που μοιάζει με φυλακή, για να κρατήσει τους μετανάστες και τις μετανάστριες ακόμη μακρύτερα από το οπτικό πεδίο των λεγόμενων πολιτών και να ελαχιστοποιήσει τις πιθανότητες να βγαίνουν πληροφορίες προς τα έξω.
Δεν είναι ότι τα καμπς δε λειτουργούν σωστά, ούτε ότι δεν υπάρχουν αρκετοί πόροι για τον αριθμό των ανθρώπων που φτάνουν. Η ίδια η δομή των καταυλισμών-στρατοπέδων έχει ένα σκοπό: προορίζονται να είναι φυλακές.
Το νέο Ευρωπαϊκό Σύμφωνο για τη Μετανάστευση βασίζεται στην κράτηση. Προς το παρόν, οι άνθρωποι που φτάνουν στα νησιά κρατούνται μέχρι να καταγραφούν, μια διαδικασία που μπορεί να διαρκέσει πάνω από ένα μήνα. Μόλις καταγραφούν, μπορούν να φύγουν από τον καταυλισμό, αλλά τους εξαναγκάζουν να παραμείνουν στο νησί. Μπορούν να φύγουν μόνο όταν λάβουν την άδεια παραμονής τους, μια διαδικασία που διαρκεί, στην καλύτερη περίπτωση, κάποιους μήνες. Στην Ελλάδα, η Τουρκία θεωρείται ασφαλής τρίτη χώρα, πράγμα που σημαίνει ότι πολλές αιτήσεις απορρίπτονται και οι άνθρωποι πρέπει να περιμένουν πολύ καιρό για να εξεταστεί το αίτημά τους για άσυλο από τη χώρα προέλευσής τους. Το νέο σύμφωνο αυστηροποιεί και γενικεύει αυτά τα μέτρα. Προβλέπει ότι τα άτομα, που διασχίζουν κάποιο σύνορο, πρέπει να κρατούνται όσο το δυνατόν πιο κοντά σε αυτό και ανοίγει τη δυνατότητα επιστροφής τους σε ασφαλείς τρίτες χώρες χωρίς καν να ξεκινήσει η διαδικασία ασύλου. Θα αντιμετωπίσουν βιαστικές διαδικασίες στα σύνορα που εύκολα θα καταλήγουν σε απόρριψη του αιτήματός τους και κράτηση μέχρι την απέλαση ή μέχρι να δεχτούν να επιστρέψουν στις χώρες τους οικειοθελώς. Το νέο σύμφωνο ενισχύει τα αφηγήματα που έχει διαμορφώσει η Ευρώπη τα τελευταία χρόνια. Χρησιμοποιώντας πολεμικό λεξιλόγιο για να αναφερθούν στη μετανάστευση, στοχεύουν στη σιωπηλή αποδοχή από τον πληθυσμό όλων των νέων πολιτικών «διαχείρισης της μετανάστευσης». Αν -όπως λένε- «αγωνιζόμαστε κατά της μετανάστευσης», «υπερασπιζόμαστε τα σύνορά μας» ή «η μετανάστευση είναι μια μέθοδος εργαλειοποίησης», γιατί η Ευρώπη να προσπαθεί να παρέχει πραγματικά στέγη, τροφή και υγειονομική περίθαλψη σε όλους αυτούς που μας «επιτίθενται»; Απλώς δε θα το κάνει: οι καταυλισμοί-στρατόπεδα είναι φυλακές επειδή προορίζονται να είναι φυλακές.
φωτογραφίες και βίντεο που κοινοποιήθηκαν από NowYouSeeMeMoria